OPROEP TOT BIJDRAGEN: Historisch woordenboek der Belgische juristen (19de-20ste eeuw) (Deadline 1 DEC 2023)

Historisch woordenboek der Belgische juristen (19^de-20^ste eeuw)

Oproep tot bijdragen

 

(Justitiepaleis te Brussel, tussen 1884 en 1914, foto door Gustave Hermans; bron afbeelding: Rijksmuseum)

Dit project wordt gedragen door Frédéric Audren (CNRS/Sciences Po Paris, gastprofessor ULB, Saint-Louis UCLouvain en VUB), Jérôme de Brouwer (ULB), Wim Decock (UCLouvain), Frederik Dhondt (VUB), Georges Martyn (UGent), Bérengère Piret (Saint-Louis UCLouvain) en Patrick Wautelet (ULiège/ULB)

Het Dictionnaire historique des juristes belges wordt een historisch woordenboek naar het model van het Dictionnaire historique des juristes français (ed. Patrick Arabeyre, Jean-Louis Halpérin & & Jacques Kynen, PUF) of de Juristas Universales (ed. Rafael Domingo, Marcial Pons). Recent rechtshistorisch onderzoek heeft ertoe bijgedragen om talrijke Belgische juristen of juridisch relevant personen uit de vergetelheid te halen, dan wel extra in de schijnwerpers te plaatsen (we denken met name aan magistraten, advocaten, professoren, politici en politicae, uitgevers…). Verschillende gefinancierde onderzoeksprojecten hebben hier essentiële bouwstenen opgeleverd. We denken bijvoorbeeld aan het prosopografische project rond de Belgische magistraten Digithemis (UCLouvain), het lopende onderzoek over de koloniale magistraten (UCLouvain Saint-Louis) en de “École de Bruxelles” (ULB), of nog het BOF-project aan de UGent over François Laurent (2015-2019), alsook het doctoraatsonderzoek over het rechtenonderwijs in België (ULB). Een aantal recente volumes dienen eveneens geciteerd te worden: Fred Stevens & Laurent Waelkens, Geschiedenis van de Leuvense rechtsfaculteit (Die Keure, 2019), Marc Cools, Jean-François-Gerkens et al (eds.), Tweehonderd jaar rechtsfaculteiten Gent en Luik / Deux-centième anniversaire des facultés de droit de Gand et Liège (Die Keure, 2019), Georges Martyn, Louis Berkvens & Paul Brood (eds). Juristen die schreven en bleven. Nederlandstalige rechtsgeleerde klassiekers (Hilversum, 2020),  R. Cahen et al (eds.), Les professeurs allemands en Belgique. Circulation des savoirs juridiques et enseignement du droit (1817-1914) (ASP, 2022), of nog de twee delen gewijd aan de École de Bruxelles (B. Frydman et al., La naissance de l'École de Bruxelles; Le droit selon l'École de Bruxelles).

Het woordenboek dat we nu ontwerpen gaat verder op de ingeslagen weg, met eveneens de ambitie om onze kennis over de Belgische juridische wereld verder te verdiepen, door biografische lemmata samen te brengen over figuren die op een betekenisvolle wijze een bijdrage hebben geleverd tot de ontwikkeling van het recht. Samen pogen alle bijdragen verdere antwoorden aan te reiken op fundamentele vragen rond de eigen identiteit en specifieke kenmerken van de Belgische rechtscultuur.

Doelstellingen

Onze collectieve onderneming heeft een drievoudig doel: wetenschappelijk, pedagogisch en op het vlak van het collectieve geheugen. We wensen niet louter de kritische analyse van de Belgische rechtsgeschiedenis te bevorderen. Evenzeer willen we die geschiedenis in een breder, internationaal kader inbedden.

De kennisdomeinen waaraan het woordenboek bijdraagt zijn de volgende:

1.       De geschiedenis van recht en gerecht in België, door de actoren in de schijnwerpers te plaatsen, met name door hun individuele parcours en profiel te belichten. Wat zou, uitgaande van deze elementen, een eventuele “Belgische rechtscultuur” kunnen  inhouden?

2.       De geschiedenis van België: de rol van de juristen in de Belgische maatschappij zal beter de bijdrage van deze aparte groep aan de politieke, sociale, levensbeschouwelijke en taalkundige evoluties en conflicten sinds de negentiende eeuw in de verf zetten. Juristen met een eigen politieke rol verdienen een aparte plaats.

3.       De Belgische juridische herinneringscultuur. Bij dit woordenboek hebben we de unieke gelegenheid om de plaats van bepaalde personen in het juridisch “pantheon” te beoordelen, de verwantschappen en juridische dynastieën in kaart te brengen, en het parcours te belichten van wie in de herinnering vandaag overblijft als “groot jurist”. Uiteraard spreekt het voor zich dat dit woordenboek evengoed “vergeten” persoonlijkheden voor het voetlicht kan brengen.

 

Welke periode ?

De weerhouden termini a quo en ad quem zijn 1830 en 1990. Het relevante criterium is de periode van activiteit van de persoon in kwestie, niet de geboorte.

Dit betekent dat wie in de laatste dertig jaar nog juridisch (of juridisch relevant) actief is geweest, niét in het woordenboek kan worden opgenomen, a fortiori geen levende juristen.

De ervaring van de koloniale periode (Congo-Vrijstaat, Belgisch Congo, Ruanda/Urundi) wordt meegenomen.

Een beperkt aantal transversale en thematische bijdragen zal toelaten om het te hebben over de erfenis van het Ancien Régime, de annexatie bij Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, de impact van de Europese integratie, de markante gebeurtenissen van de jaren 1990…

 

Welke juristen?

De volgende cumulatieve criteria werden weerhouden:

-          Actief tussen 1830 en 1990

-          Overleden in 2000 (ten laatste)

-          Belgische nationaliteit of het recht beoefend binnen de Belgische ruimte

-          Een rechtendiploma bezitten (Belgisch dan wel buitenlands)

-          Een betekenisvolle bijdrage hebben geleverd tot het Belgisch of koloniaal recht, in principe via een markante publicatie. Alternatieven zijn: mercuriales, adviezen/conclusies van het openbaar ministerie; pleidooien; wetsvoorstellen; stichting van een tijdschrift of ander uitgaveproject; initiatie van een codificatie; aanzet tot een vereniging die bepalend is voor de evolutie van het recht in een bepaald domein

Deze criteria moeten gezamenlijk toelaten een representatief beeld te geven van de globale groep van juristen.

 

Organisatie

Deze oproep is gericht aan onze collega’s uit de faculteiten recht en criminologie, alsook letteren en wijsbegeerte. Tegelijk wordt de tekst ook verspreid onder de praktizijnen die een historische belangstelling vertonen.

In dit stadium wensen we de lijst vast te stellen van te weerhouden personen.

Elk voorstel dient minimaal de volgende gegevens te bevatten:

-          Geboorte- en overlijdensdatum

-          Rechtsgebied of specialisatie

-          Betekenisvolle bijdrage aan de evolutie van het Belgisch recht (of het recht in België)

-          Datum/periode waarin deze laatste bijdrage publiek of bekend is geworden

Elk voorstel beperkt zich tot 250 woorden.

Gelieve geen “droge” opsommingen van namen over te maken, maar per persoon te argumenteren.

Het redactiecomité kan het auteurschap voor een bijdrage toewijzen aan een ander persoon dan degene die het voorstel heeft geformuleerd.

Gelieve voorstellen in te zenden voor 1 december 2023 naar: dictionnairedesjuristes@gmail.com

Onze dank bij voorbaat voor uw bereidwilligheid om deelname te overwegen aan deze gezamenlijke onderneming, die moet uitmonden in een referentiewerk. Het eindproduct zal de lezer in staat stellen om actor per actor de juridische productie en persoonlijke netwerken te traceren, en de sporen te verzamelen van een Belgische juridische identiteit.

 

Frédéric Audren - Jérôme de Brouwer – Wim Decock – Frederik Dhondt – Georges Martyn – Bérengère Piret – Patrick Wautelet

 

Momenteel vertoont de uitgever Larcier-Bruylant interesse voor deze publicatie. De modaliteiten dienen nog te worden bepaald in samenspraak met de editors.